Κουβέρτα

Η κουβέρτα πετσώθηκε με ταβλάκια από pitch pine αντικολλητά όπως και στο πέτσωμα της γάστρας (πάνω φωτογραφία). Στη συνέχεια έγινε επικάλυψη της κουβέρτας με λωρίδες από teak φάρδους 5 cm και πάχους 3 mm, που κολλήθηκαν στο υπόστρωμα με εποξειδική ρητήνη. Πριν από την εφαρμογή της ρητίνης χρειαζόταν να γίνεται απολίπανση της κάτω επιφάνειας του teak με διαλυτικό. Οι αρμοί πλάτους 4 mm περίπου γέμισαν επίσης με ρητίνη στην οποία είχε προστεθεί filler, για μείωση της ρευστότητας, μαζί με μαύρο τσιμεντόχρωμα σε σκόνη. Το σχέδιο της κουβέρτας με το teak φαίνεται παρακάτω.

Κουρζέτο, ταμπούκια, κουπαστή

Το σκάφος έχει ήδη γυρίσει από την καλή, έχει τριφτεί στο εσωτερικό και έχει επενδυθεί με ένα στρώμα υαλοϋφάσματος και εποξειδικής. Οι γωνίες μεταξύ νομέων και πετσώματος έχουν γεμιστεί με φιλέτα από εποξειδική ρητίνη και αδρανή υλικά. Έχουν τοποθετηθεί τα περιθώρια για τα ταμπούκια, και τώρα φτιάχνεται το κουρζέτο. Το κουρζέτο ή τρυπητό στα παραδοσιακά σκάφη είναι μια τρυπητή σανίδα που περνάει (φοριέται) πάνω απο τους νομείς πριν ακόμα αρχίσει το πέτσωμα. Εδώ γίνεται σε αυτή τη φάση από αντικολλητά πηχάκια όρεγκον.

Η κουπαστή που έχει πάχος 2,5 εκ. περίπου έγινε από δύο τάβλες πάχους 1,25 εκ. Η κάτω τάβλα βιδώθηκε στους νομείς και η δεύτερη τάβλα κολλήθηκε από πάνω. Αυτός ο διαχωρισμός έγινε κυρίως για να δοθεί εύκολα η καμπύλη της σιμότητας. Το ξύλο της κουπαστής είναι Sipo. Έχει φτιαχτεί ήδη και το κοράκι της πλώρης και έχουν ενισχυθεί οι στηρίξεις των καμαριών.

Μια εικόνα από το εσωτερικό, πριν τοποθετηθούν τα πατώματα.

Το πρώτο στρώμα fiberglass

Πρώτα όμως τρίψιμο. Τώρα αρχίζουν τα τριψίματα. Δεν θα ήταν υπερβολή αν θα λέγαμε ότι από εδώ και στο εξής το 80% της δουλειάς αφορά τριψίματα, εκτεταμένα ή περιορισμένα.
Κατ’ αρχήν η επιφάνεια της γάστρας έπρεπε να γίνει σαν αβγό: λεία και ομαλή.
Μετά από τα απαραίτητα στοκαρίσματα και τριψίματα ώστε να εξαφανιστούν τρύπες και σχισμές και να μην υπάρχουν πουθενά βαθουλώματα ή εξογκώματα, τοποθετήθηκαν τα εξωτερικά τμήματα της καρίνας και του πλωριού ποδοστάματος (από ξύλο Iroko).
Το υαλοΰφασμα, μετά τον εμποτισμό του με την εποξειδική ρητίνη γίνεται διάφανο και φαίνεται πάλι το ξύλο.

Πέτσωμα

Η πεμπτουσία της ναυπήγησης. Χωρίς αμφιβολία το πέτσωμα είναι το πιο ευχάριστο στάδιο της κατασκευής ενός ξύλινου σκάφους. Είναι η ώρα που βλέπεις σιγά σιγά αυτό που φτιάχνεις να παίρνει μορφή, να σχηματίζονται οι καμπύλες του, να αποκτά υπόσταση. Είναι επίσης μια δουλειά επαναλαμβανόμενη και χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες. Όταν πλέον μπεί και η "καταφραή" το τελευταίο δηλαδή ατρακτοειδές ξυλαράκι του πετσώματος που "κλείνει" ουσιαστικά τη γάστρα, είναι τέτοια η ικανοποίηση που νομίζει κανείς ότι ήρθε η ώρα για τη... σαμπάνια! Δυστυχώς όμως αυτό δεν ισχύει. Ισως τώρα αρχίζουν όλα...

Για το πέτσωμα της γάστρας χρησιμοποιήθηκαν ταβλάκια από Oregon pine διαστάσεων 33 x 10 mm, τα οποία δεν χρειαζόταν να ματίζονται γιατί το μαδέρι από το οποίο προέκυψαν είχε μήκος 5,50 μέτρα. Στην περιοχή του σκαρμού χρησιμοποιήθηκαν ταβλάκια από Sipo (τ. μαόνι). Το απαιτούμενο μήκος τους ήταν περίπου 5,70 μέτρα, τα μαδέρια ήταν τρίμετρα, οπότε χρειαζόταν μία μάτιση σε κάθε ταβλάκι. Όλα τα ταβλάκια είναι κολλημένα τόσο μεταξύ τους όσο και στους νομείς με εποξική ρητίνη (epoxy).

Συναρμολόγηση του σκελετού

Σαν επίπεδο αναφοράς για τις μετρήσεις χρησιμοποιήθηκε το επίπεδο που οριζόταν από τις δύο αλφαδιασμένες αλουμινοδοκούς. Αρχικά τοποθετήθηκαν οι δύο νομείς που πατούσαν κατ' ευθείαν πάνω στην εσχάρα.

Στη συνέχεια τοποθετήθηκαν το σωτρόπι, το πρυμνιό ποδόσταμα και το εσωτερικό πλωριό ποδόσταμα. Το σωτρόπι και το εσωτερικό πλωριό ποδόσταμα έγιναν από λευκή δρυ Αμερικής. Το καμπύλο πλωριό τμήμα έγινε με τον ίδιο τρόπο που καμπυλώθηκαν οι νομείς, δηλαδή με αντικολλητά ταβλάκια. Το πρυμνιό κατασκευάτηκε από ιρόκο. Στο κάτω μέρος είναι παχύτερο για να περάσει ο άξονας της προπέλλας.

Στην επόμενη φάση τοποθετήθηκαν οι υπόλοιποι νομείς. Κάθε νομέας πατούσε πάνω σε μία λωρίδα νοβοπάν και αυτή με τη σειρά της πατούσε στα δοκάρια. Η κάθε λωρίδα είχε το κατάλληλο φάρδος ώστε ο κάθε νομέας να βρίσκεται στο σωστό ύψος.

Σε όλα τα στοιχεία του σκελετού έγιναν στη συνέχεια τα απαραίτητα φάλτσα, ώστα να πατήσει το πέτσωμα

Νομείς

Δεν είχα κατασκευαστικά σχέδια. Είχα όμως κάποιες οδηγίες για τον συγκεκριμένο τρόπο κατασκευής και κάποια "study plans" για σκάφη ίδιας τάξης μεγέθους.

Τα σκάφη που κατασκευάζονται με αυτόν τον τρόπο, συνήθως δεν έχουν νομείς. Το ίδιο το κέλυφος του πετσώματος είναι στοιχείο της αντοχής τους, που ενισχύεται περισσότερο με κάποια διαφράγματα που τοποθετούνται κατά την εγκάρσια έννοια (μπουλμέδες). Σε αυτό το σκάφος όμως αποφάσισα να κάνω μια εξαίρεση: Ήθελα να βάλω νομείς για να κρατήσω την εικόνα των παραδοσιακών τρεχαντηριών. Αντί λοιπόν να φτιάξω προσωρινές φόρμες από νοβοπάν, τις οποίες θα πετούσα στη συνέχεια, έφτιαξα παγματικούς (και μόνιμους) νομείς και επέλεξα αυθαίρετα να τοποθετήσω 15 νομείς σε ίσες αποστάσεις των 308 χιλιοστών. Ουσιαστικά το πέτσωμα θα έδινε την αντοχή και οι νομείς θα έπαιζαν ενισχυτικό ρόλο.

Για να πω την αλήθεια, στην αρχή δεν φανταζόμουν την έκταση της δουλειάς που με περίμενε. Ίσως είναι καλύτερα να μην γνωρίζεις τι σε περιμένει, πριν κάνεις τα πρώτα βήματα!

Το μόνο στοιχείο που είχα ήταν ένα μικρό σχεδιάκι με τις ναυπηγικές γραμμές ενός τρεχαντηριού στο βιβλίο. Αυτό το μικρό σχεδιάκι ξεσήκωσα και πέρασα στον υπολογιστή. Επειδή όπως είναι φυσικό, τα σφάλματα από την αντιγραφή ήταν τεράστια, με διαδοχικές προσεγγίσεις και διαδοχικούς επανασχεδιασμούς των ναυπηγικών γραμμών, το τελικό ψηφιακό σχέδιο "έκλεισε" με ακρίβεια πλήρως αποδεκτή.

Οι παραδοσιακοί Έλληνες καραβομαραγκοί, για να φτιάξουν τους νομείς, χρησιμοποιούσαν (και νομίζω κάποιοι χρησιμοποιούν ακόμα) τα λεγόμενα στραβόξυλα, δηλαδή καμπύλα ξύλα παρμένα από στραβά κλαριά, και έτσι τα νερά του ξύλου ακολουθούσαν την καμπύλη του νομέα, ώστε να επιτυγχάνεται η απαιτούμενη αντοχή. Για να φτιάξει κανείς καμπύλα ξύλα (με τα νερά να ακολουθούν την καμπύλη) από τα ίσια ξύλα του εμπορίου, υπάρχουν δύο τρόποι: α) λύγισμα στον ατμό και β) λύγισμα με αντικόλληση. - ή και τα δύο μαζί. Στην περίπτωσή μου εφάρμοσα τον δεύτερο τρόπο ως εξής: βρέξιμο, προκαμπύλωση, στέγνωμα, αντικόλληση-τελική καμπύλωση. Χρησιμοποιήθηκε Λευκή Δρυς Αμερικής σε πηχάκια διατομής 33 χ 10 mm (6-7 πηχάκια σε κάθε νομέα).

Οι καμπύλες που προέκυψαν από τις ναυπηγικές γραμμές τυπώθηκαν όλες μαζί σε ένα σχέδιο σαν πατρόν και αυτό κολλήθηκε πάνω σε ένα MDF

Εφαπτομενικά σε κάθε μία καμπύλη βίδωνα τάκους και έσφιγγα τα πηχάκια με την κόλλα (εποξειδική ρητίνη). Φυσικά όλο το μάτσο τυλιγόταν με μεμβράνη κουζίνας για να μην κολλήσει στο τραπέζι.

Επέκταση της πλάνης του χεριού για να γίνει πλάνη του ταπεζιού και πλάνισμα των καμπυλωμένων ξύλων για να φύγουν οι κόλλες που περισσεύαν.

Αυτό το σχέδιο που κολλήθηκε σε ένα δεύτερο MDF χρησίμευσε για την συναρμολόγηση των ξύλων και την ολοκλήρωση των νομέων

Κόψιμο εντομής στον νομέα για να δεχθεί το εσωτερικό τμήμα της καρίνας (σωτρόπι ή εσωτρόπιον)

Ξεκινώντας

Δεκέμβριος 1998. Πριν ένα χρόνο περίπου είχα τελειώσει το πρώτο μου πλεούμενο: ένα ξύλινο καγιάκ θαλάσσης φτιαγμένο από κολλητά πηχάκια όρεγκον, με επικάλυψη μέσα και έξω με εποξειδική ρητίνη και υαλοΰφασμα, και επί πλέον επτά (7) χέρια βερνίκι. Ένα εξάμηνο μου πήρε για να το τελειώσω, ακολουθώντας τις οδηγίες του σχεδιαστή και φυσικά παθαίνοτας και μαθαίνοντας. Η εμφάνιση του αποτελέσματος; Εξαιρετική! μου έλεγαν. Πολλές φορές το συνέκρινα με ένα αντίστοιχο πλαστικό, απ' αυτά που βγαίνουν ολόιδια, με τη σειρά και με ταχύτητα από ένα μηχάνημα. Την ίδια δουλειά κάνουν και την ίδια απόλαυση ίσως προσφέρουν στη θάλασσα. Αυτό όμως ήταν μοναδικό! Έτσι όπως πρέπει να είναι κάθε πλεούμενο: μοναδικό.

Έτσι όπως μοναδικά ήταν τα ξύλινα πλεούμενα που ζήλευα τόσα χρόνια που περπατούσα στα κάθε λογής λιμανάκια της Ελλάδας. Τα ξύλινα πλεούμενα που διέσχιζαν αργά τα ήρεμα νερά των καλοκαιριών με εκείνο τον υπέροχο ήχο της πετρελαιομηχανής...

Είναι δύσκολο για έναν άνθρωπο της πόλης όπως εγώ, να έχει παραδοσιακή ξύλινη βάρκα. Θα πρέπει έχει το χρόνο να τη φροντίζει, χειμώνα-καλοκαίρι, να την βρέχει, να την τρίβει, να την καλαφατίζει, να την βάφει, να την καθαρίζει...Γι αυτό έχει γεμίσει ο κόσμος πλαστικά. Εκτός εάν...Εκτός εάν γινότανε μια ξύλινη βάρκα που να μη θέλει συντήρηση!

Έψαχνα καιρό στο ίντερνετ και στα ξένα περιοδικά για να βρώ κατασκευαστικά σχέδια για ξύλινες βάρκες, και εννοώ ξύλινες βάρκες για ανθρώπους της πόλης. Σχέδια υπάρχουν πολλά, αλλά το μάτι μου έχει συνηθίσει στα τρεχαντήρια, στα περάματα, στους βαρκαλάδες και όλα μου φαίνονταν από απαίσια μέχρι απαράδεκτα, σωστές καρούτες.

Και να, ώς δια μαγείας, άκουσα δυο συναδέλφους - που ήταν ιστιοπλόοι και κάθε τόσο τα λέγανε - να συζητούν για ένα νέο καταπληκτικό βιβλίο. Τίτλος: "Ελληνική Παραδοσιακή Ναυπηγική" του Κώστα Δαμιανίδη. Το αγόρασα την επόμενη μέρα. Αυτό ήταν...Το κεντρί με είχε κτυπήσει!!

Η απόφαση δεν άργησε να ληφθεί. Ελληνικό σκαρί, με όσο το δυνατόν περισσότερα παραδοσιακά στοιχεία, φτιαγμένο με τη μέθοδο που έμαθα από το καγιάκ. Ξύλινη βάρκα που δεν θα θέλει συντήρηση! Έτσι πίστευα τουλάχιστον...